English
Chiến Tranh Thương Mại Mỹ – Trung: Trật Tự Thế Giới Lung Lay
Hôm nay, Tradevietstock sẽ nói về chiến tranh thương mại. Cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ là những đòn thuế quan hay hạn chế xuất khẩu. Nó là câu chuyện về sự chuyển giao quyền lực kinh tế toàn cầu, nơi trật tự cũ – do Mỹ dẫn dắt kể từ Thế chiến II – đang bị thách thức bởi một Trung Quốc trỗi dậy mạnh mẽ.
Từ vai trò của đồng USD đến sự thống trị công nghệ, từ chuỗi cung ứng toàn cầu đến ảnh hưởng địa chính trị, cuộc đua này đang định hình lại thế giới. Bài viết này sẽ phân tích sâu sắc những nền tảng của chiến tranh thương mại, tại sao GDP không nói lên toàn bộ câu chuyện, và điều gì thực sự quyết định sự giàu có của một quốc gia.
i. Trật Tự Kinh Tế Cũ: Mỹ Với Vị Thế Siêu Cường
Sau Thế chiến II, Hoa Kỳ nổi lên như một siêu cường không thể tranh cãi. Trong khi châu Âu và Nhật Bản chật vật tái thiết từ đống đổ nát, Mỹ sở hữu một nền công nghiệp nguyên vẹn, công nghệ tiên tiến, và nguồn tài chính dồi dào. Hệ thống Bretton Woods, được thiết lập năm 1944, biến đồng USD thành trung tâm của nền kinh tế toàn cầu, gắn với vàng và trở thành đồng tiền thanh toán quốc tế mặc định.
Quyền lực tài chính này giúp Mỹ định hình trật tự kinh tế thế giới trong nhiều thập kỷ, từ việc tài trợ tái thiết châu Âu qua Kế hoạch Marshall đến dẫn dắt các tổ chức như IMF và Ngân hàng Thế giới.
Nhưng trật tự này không bất biến. Nhật Bản, với sự phục hồi thần kỳ trong những năm 1980, từng thách thức Mỹ khi đóng góp gần 18% GDP toàn cầu vào năm 1995. Tuy nhiên, bong bóng bất động sản và khủng hoảng tài chính đã đẩy Nhật Bản vào “thập kỷ mất mát”. Liên minh Châu Âu (EU), qua quá trình hội nhập, cũng trở thành một đối trọng kinh tế, đạt tỷ trọng GDP tương đương Mỹ (khoảng 25,4%) vào năm 2008.
Nhưng khủng hoảng nợ công đã làm suy yếu EU, mở đường cho một thế lực mới: Trung Quốc. Từ một nền kinh tế nhỏ bé, chỉ chiếm 2,7% GDP toàn cầu năm 1980, Trung Quốc đã vươn lên thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đóng góp khoảng 17-18% GDP toàn cầu hiện nay. Sự trỗi dậy này không chỉ lấp đầy khoảng trống của Nhật Bản và EU mà còn tạo ra một cục diện địa kinh tế mới, đặt nền móng cho cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ.
1. Trung Quốc Trỗi Dậy: Từ Công Xưởng Thế Giới Đến Siêu Cường Công Nghệ
Hành trình của Trung Quốc bắt đầu từ những cải cách kinh tế của Đặng Tiểu Bình vào cuối thập niên 1970, biến nước này thành “công xưởng thế giới” với hàng hóa giá rẻ. Nhưng Trung Quốc không dừng lại ở vai trò gia công. Chiến lược “Made in China 2025” nhắm đến việc thống trị các ngành công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo, 5G, và năng lượng sạch.
Các công ty như Huawei và BYD đã trở thành biểu tượng cho tham vọng này. Kết quả là GDP của Trung Quốc tăng vọt, tầng lớp trung lưu mở rộng, và quan trọng hơn, nước này tích lũy tài sản hữu hình với tốc độ chưa từng có. Tuy nhiên, những thách thức như khủng hoảng bất động sản và tác động của COVID-19 đang đặt ra câu hỏi về tính bền vững của mô hình tăng trưởng này.
Trong khi Mỹ vẫn dẫn đầu về quy mô GDP danh nghĩa, khoảng cách với Trung Quốc đang thu hẹp. Nhưng liệu GDP có thực sự phản ánh sức mạnh kinh tế? Để trả lời, chúng ta cần hiểu rõ GDP là gì và tại sao nó không kể toàn bộ câu chuyện.
2. GDP: Thước Đo Thu Nhập và Nhược Điểm
Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là chỉ số đo lường tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong một quốc gia. Nó có thể được tính qua ba cách: sản xuất, chi tiêu, và thu nhập.
Hãy hình dung một nền kinh tế đơn giản chỉ sản xuất bánh mì. Một nông dân trồng lúa mì và bán bột mì với giá 100 đồng, tạo ra giá trị gia tăng 100 đồng. Thợ làm bánh mua bột mì, sản xuất ổ bánh mì và bán với giá 200 đồng, tạo giá trị gia tăng 100 đồng (200 – 100). Tổng GDP theo phương pháp sản xuất là 100 + 100 = 200 đồng.
Theo phương pháp chi tiêu, GDP được tính dựa trên ai mua ổ bánh mì. Nếu người tiêu dùng mua, chi tiêu (C) tăng 200 đồng. Nếu bánh mì nằm trong kho, đầu tư (I) tăng 200 đồng do hàng tồn kho. Nếu chính phủ mua, chi tiêu chính phủ (G) tăng 200 đồng. Nếu bánh mì được xuất khẩu, xuất khẩu ròng (NX) tăng 200 đồng. Công thức tổng quát là GDP = C + I + G + NX, và trong mọi trường hợp, GDP của nền kinh tế này vẫn là 200 đồng.
Theo phương pháp thu nhập, 200 đồng từ ổ bánh mì được phân bổ như sau: 100 đồng cho nông dân, 50 đồng lương nhân công, 20 đồng lãi vay, 10 đồng tiền thuê mặt bằng, và 20 đồng lợi nhuận cho thợ làm bánh. Tổng thu nhập này cũng bằng 200 đồng, tương đương GDP. Điều này cho thấy GDP không chỉ đo lường sản xuất mà còn phản ánh tổng thu nhập của một quốc gia. Khi GDP của Mỹ cao hơn Trung Quốc, điều đó có nghĩa là tổng thu nhập của người dân và doanh nghiệp Mỹ lớn hơn.
Nhưng thu nhập cao không đồng nghĩa với sự giàu có. Sự giàu có của một quốc gia phụ thuộc vào tốc độ tích lũy tài sản, không chỉ thu nhập. Hãy tưởng tượng hai người: một người kiếm 100 đồng mỗi năm nhưng chi tiêu 80 đồng, tiết kiệm 20 đồng; người kia kiếm 90 đồng nhưng chỉ chi tiêu 50 đồng, tiết kiệm 40 đồng. Người thứ hai, dù thu nhập thấp hơn, sẽ tích lũy tài sản nhanh hơn.
Ở cấp độ quốc gia, tiết kiệm (S) được tính bằng công thức: S = GDP – C (trong một nền kinh tế đóng). Một quốc gia tiết kiệm nhiều sẽ gia tăng tài sản nhanh hơn, từ đó trở nên giàu có hơn theo thời gian.
3. Mỹ vs. Trung Quốc: Nền Kinh Tế Tiêu Dùng Đối Đầu Bộ Máy Đầu Tư
Sự khác biệt giữa Mỹ và Trung Quốc nằm ở mô hình kinh tế. Mỹ là nền kinh tế tiêu dùng, với chi tiêu cá nhân chiếm khoảng 66% GDP, chủ yếu dành cho các dịch vụ như y tế, giáo dục, và giải trí – những thứ thường không để lại tài sản lâu dài. Đầu tư, bao gồm xây dựng hạ tầng và nhà máy, chỉ chiếm khoảng 17% GDP, dẫn đến tỷ lệ tiết kiệm thấp.
Ngược lại, Trung Quốc ưu tiên đầu tư, với tỷ trọng đầu tư chiếm tới 42% GDP, trong khi tiêu dùng chỉ khoảng 40%. Phần lớn thu nhập của Trung Quốc được đổ vào tài sản cố định như đường cao tốc, nhà máy, và khu công nghiệp, giúp gia tăng năng lực sản xuất và tài sản quốc gia.
Kể từ Khủng hoảng Tài chính Toàn cầu năm 2008, tổng tiết kiệm quốc gia của Trung Quốc đã vượt Mỹ, và khoảng cách này ngày càng nới rộng. Điều này có nghĩa là Trung Quốc đang “giàu lên” nhanh hơn Mỹ về mặt tích lũy tài sản, dù GDP danh nghĩa của Mỹ vẫn dẫn đầu. Nhưng trong một thế giới toàn cầu hóa, câu chuyện không dừng lại ở tiết kiệm và đầu tư trong nước. Cán cân thương mại đóng vai trò then chốt.
4. Cán Cân Thương Mại: Con Nợ và Chủ Nợ Toàn Cầu
Trong một nền kinh tế mở, công thức GDP được mở rộng: GDP = C + I + G + (X – M), trong đó X là xuất khẩu và M là nhập khẩu. Nhiều người lầm tưởng rằng nhập khẩu làm giảm GDP do dấu trừ trong công thức. Thực tế, nhập khẩu chỉ điều chỉnh để loại bỏ giá trị hàng hóa nước ngoài đã tính trong C, I, G, và X. Ví dụ, nếu người Mỹ mua một chiếc iPhone nhập từ Trung Quốc, chi tiêu (C) tăng, nhưng nhập khẩu (M) cũng tăng tương ứng, đảm bảo GDP chỉ phản ánh sản xuất trong nước.
Trong một nền kinh tế mở, tiết kiệm quốc gia được tính bằng: S = I + (X – M), trong đó X – M là cán cân thương mại. Một quốc gia có thặng dư thương mại (X > M) tích lũy tài sản nước ngoài ròng, trở thành chủ nợ. Ngược lại, một quốc gia thâm hụt thương mại (X < M) phải vay nợ từ nước ngoài, trở thành con nợ.
Mỹ là ví dụ điển hình cho thâm hụt thương mại, với mức nhập siêu 1150 tỷ USD vào năm 2023, biến nước này thành con nợ ròng lớn nhất thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc đạt thặng dư thương mại 823 tỷ USD cùng năm, trở thành một trong những chủ nợ lớn nhất, tích lũy tài sản nước ngoài khổng lồ.
Nhưng thâm hụt thương mại không hẳn là điểm yếu. Nhờ nhập khẩu hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc, người Mỹ được hưởng mức sống cao với chi phí thấp. Đồng USD, với vai trò đồng tiền dự trữ toàn cầu, cho phép Mỹ vay nợ bằng chính đồng tiền của mình, giảm rủi ro tỷ giá.
Hơn nữa, thâm hụt thương mại giúp Mỹ thu hút vốn đầu tư từ các nước thặng dư, hỗ trợ phát triển công nghệ và thị trường tài chính. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào vốn nước ngoài và áp lực lên đồng USD là những rủi ro tiềm tàng.
ii. Các Nước Đi Của Trung Quốc
1. Công Nghệ và Chuỗi Cung Ứng
Chiến tranh thương mại không chỉ xoay quanh thuế quan. Nó là cuộc chiến giành quyền kiểm soát công nghệ và chuỗi cung ứng toàn cầu. Mỹ lo ngại sự vượt trội của Trung Quốc trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, 5G, và năng lượng sạch. Các biện pháp cấm vận đối với Huawei, hạn chế xuất khẩu chip, và chiến lược “friend-shoring” (chuyển chuỗi cung ứng sang các nước đồng minh) đều nhằm kiềm chế tham vọng công nghệ của Trung Quốc.
Đại dịch COVID-19 đã phơi bày rủi ro của việc phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc, khiến các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, và EU đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Việt Nam, Ấn Độ, và Mexico đang trở thành những điểm đến mới, nhưng sự dịch chuyển này không hề đơn giản, đòi hỏi đầu tư lớn và thời gian dài.
Trung Quốc, trong khi đó, không đứng yên. Chiến lược “Made in China 2025” và các khoản đầu tư khổng lồ vào công nghệ giúp nước này cạnh tranh trực diện với Mỹ. Nhưng Trung Quốc cũng đối mặt với thách thức: khủng hoảng bất động sản, dân số già hóa, và sự phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu phương Tây.
2. Cuộc Chiến Tiền Tệ Ngầm
Ngoài chiến tranh thương mại và công nghệ, tiền tệ là một mặt trận quan trọng. Đồng USD vẫn thống trị trong thanh toán quốc tế và dự trữ ngoại hối, mang lại cho Mỹ lợi thế chiến lược. Nhưng Trung Quốc đang nỗ lực quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ thông qua các giao dịch song phương và sáng kiến “Vành đai – Con đường”, đầu tư vào hạ tầng tại châu Phi, Đông Âu, và Nam Á.
Hệ thống thanh toán thay thế SWIFT cũng được Trung Quốc phát triển để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Ngoài ra, những năm gần đây Trung Quốc cũng âm thầm tích trữ vàng với số lượng lớn nhằm bớt phụ thuộc vào dự trữ USD. Dù Nhân dân tệ chưa thể thay thế USD, những động thái này cho thấy tham vọng định hình lại trật tự tài chính toàn cầu.
Quyền lực mềm cũng đóng vai trò lớn. Mỹ có mạng lưới đồng minh từ NATO đến khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, trong khi Trung Quốc xây dựng ảnh hưởng qua các dự án hạ tầng và ngoại giao kinh tế. Mỗi hợp đồng thương mại, mỗi dự án đầu tư đều mang ý nghĩa địa chính trị, biến chiến tranh thương mại thành một cuộc đua quyền lực toàn diện.
3. Tương Lai: Lịch Sử Có Lặp Lại?
Giới sử học thường so sánh sự trỗi dậy của Trung Quốc với hành trình Mỹ vượt qua Anh để trở thành siêu cường thế kỷ 20. Cả hai đều bắt đầu từ vai trò công xưởng, mở rộng ảnh hưởng qua đầu tư nước ngoài, và tìm cách thiết lập đồng tiền toàn cầu. Nhưng Trung Quốc đối mặt với những thách thức riêng: thiếu minh bạch trong hệ thống chính trị, phụ thuộc vào USD, và áp lực từ các nước đồng minh của Mỹ.
Liệu Trung Quốc có thể lặp lại con đường của Mỹ hay chỉ là một phiên bản chưa hoàn thiện? Câu trả lời phụ thuộc vào cách hai nước điều hướng cuộc chiến thương mại và các thách thức toàn cầu.
Trong tương lai, Mỹ cần cân bằng giữa tiêu dùng và đầu tư để giảm thâm hụt thương mại, trong khi Trung Quốc phải giải quyết các vấn đề nội tại như khủng hoảng bất động sản và dân số già hóa. Các quốc gia như Việt Nam, nằm giữa lằn ranh của hai siêu cường, sẽ cần linh hoạt để tận dụng cơ hội và tránh rủi ro từ sự cạnh tranh này.
iii. Kết Luận: Một Trật Tự Mới Đang Hình Thành
Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung không chỉ là tranh chấp kinh tế mà là cuộc đua giành quyền lực trong thế kỷ 21. Trong trật tự cũ, Mỹ dẫn đầu về thu nhập, nhưng Trung Quốc vượt trội về tích lũy tài sản và tham vọng công nghệ.
Từ GDP, cán cân thương mại, đến công nghệ và tiền tệ, mỗi mặt trận đều phản ánh sự phân cực giữa một cỗ máy tiêu dùng và một cỗ máy đầu tư.
Hiểu rõ bản chất của cuộc chiến tranh thương mại này là chìa khóa để các quốc gia, doanh nghiệp, và cá nhân định vị mình trong một thế giới đang thay đổi. Hãy theo dõi các bài viết tiếp theo để khám phá sâu hơn về tác động của chiến tranh thương mại đến Việt Nam và thế giới!
Trade Việt Stock hy vọng rằng thông tin trong bài viết Chiến tranh thương mại này sẽ giúp mọi người bắt đầu hành trình đầu tư của mình một cách suôn sẻ và tự tin hơn. Chúc mọi người đầu tư x2!!!
Nếu các bạn có nhu cầu cập nhật tín hiệu giao dịch tức thì, hãy liên hệ qua Zalo hoặc Telegram.
Số điện thoại: 085 207 5972 để thảo luận chi tiết và nhận source của chỉ báo giao dịch
Trở thành khách hàng của Tradevietstock ngay hôm nay để nhận những khuyến nghị đầu tư giá trị.
Tham khảo hiệu suất đầu tư của team tại đây
Tìm hiểu kiến thức đầu tư thị trường chứng khoán và tài chính tại đây
Một số đơn vị hợp tác cùng TradeVietstock dưới đây:
App đầu tư hiện đại và thân thiện nhất mà admin tin tưởng, đi kèm nhiều ưu đãi và tính năng admin rất hài lòng
App giao dịch phổ biến hiện nay mà admin từng dùng trong thời gian dài
App giao dịch tương đối tốt
App giao dịch tập trung vào tệp khách hàng với tài sản lớn
